Ebirowoozo by'ebyobulamu:
Ekiwandiiko kino kya kumanya kwokka era tekisaana kutwalibwa ng'amagezi ga ddokita. Tusaba obuuze omusawo ow'obuyinza olw'okuluŋŋamizibwa n'obujjanjabi obw'obuntu. Vitamini zireetawo ekyewuunyisa mu mibiri gyaffe. Ziyamba okutukuuma nga tuli balamu bulungi era nga tuli bamaanyi. Vitamini zye nsigo ez'obulamu ezitali nnyangu okuziraba naye nga zikola omulimu omunene mu mibiri gyaffe. Buli vitamini erina omulimu gwayo ogw'enjawulo, era okumanya vitamini zino kiyamba okutegeera obulungi emibiri gyaffe bwe gikola.
Vitamini ze ziriwa era zikola ki mu mubiri?
Vitamini ziri mu bika eby’enjawulo, era buli emu erina omulimu gwayo ogw’enjawulo mu mubiri. Vitamini A, kya kulabirako, eyamba okulaba obulungi n’okukuuma olususu. Vitamini C etuyamba okulwanyisa endwadde n’okukuuma amagumba nga gamaanyi. Vitamini D, nga tusinga okugifuna okuva mu musana, eyamba omubiri okukozesa calcium bulungi. Vitamini B12 ekola omulimu omunene mu kukuuma obwongo n’emisimu nga bikola bulungi.
Lwaki vitamini zikulu nnyo eri obulamu bwaffe?
Vitamini zikulu nnyo kubanga ziyamba emibiri gyaffe okukola emirimu egy’enjawulo egy’obulamu. Ziyamba mu kukuuma amagumba nga gamaanyi, okukuuma olususu nga lulamu bulungi, n’okuyamba omubiri okuwona amangu ng’olwadde. Vitamini ziyamba n’okukuuma amaaso gaffe nga galaba bulungi, okukuuma omutima nga gukola bulungi, n’okuyamba omubiri okufuna amaanyi okuva mu mmere gye tulya.
Tusobola tutya okufuna vitamini ezimala?
Engeri esinga obulungi ey’okufuna vitamini ezimala kwe kulya emmere ey’enjawulo era ebalansidde. Ebibala n’enva endiirwa birina vitamini nnyingi. Ebinyebwa, amagi, n’ennyama nabyo birina vitamini ez’enjawulo. Okweetegereza emmere gye tulya n’okulya ebika by’emmere eby’enjawulo kiyamba okufuna vitamini ez’enjawulo ezeetaagisa mu mubiri.
Biki ebivaamu ng’omuntu talina vitamini zimala?
Obutaba na vitamini ezimala kiyinza okuleeta ebizibu bingi eby’obulamu. Abantu abatalina vitamini A ezimala bayinza okubeera n’obuzibu mu kulaba, naddala mu kizikiza. Obutaba na vitamini C kiyinza okukendeeza obuyinza bw’omubiri okwerwanako ku ndwadde. Obutaba na vitamini D kiyinza okuleeta obunafu mu magumba. Obutaba na vitamini B12 kiyinza okuleeta obukoowu n’obunafu.
Vitamini ezigattiddwako ziyamba oba nedda?
Vitamini ezigattiddwako ziyinza okuyamba abantu abamu, naddala abo abatalina ngeri ya kufuna vitamini ezimala okuva mu mmere. Wabula, kya mugaso okubuuza omusawo ng’otandika okukozesa vitamini ezigattiddwako. Okukozesa vitamini ezigattiddwako awatali kubuuza musawo kiyinza okuba eky’obulabe, naddala bw’oba olya eddagala eddala. Kya mugaso okujjukira nti vitamini ezigattiddwako tezisaana kuddira kifo ky’emmere ennungi era ebalansidde.
Engeri y’okulonda vitamini ezigattiddwako ezisinga obulungi
Bw’oba osazeewo okukozesa vitamini ezigattiddwako, kikulu okulonda ezirina omutindo omulungi. Londa vitamini ezigattiddwako eziva mu makampuni agamanyiddwa obulungi era agakkirizibwa ebitongole ebikwasisa amateeka. Soma obubaka obuli ku ppakireji bulungi okulaba vitamini ezirimu n’ebigero byazo. Jjukira nti vitamini ezigattiddwako tezisaana kuddira kifo ky’emmere ennungi era ebalansidde.
Ebimu ku bikampuni ebimanyiddwa obulungi mu kugatta vitamini mu Uganda mulimu:
| Ekkampuni | Ebika bya Vitamini | Obugoberevu bw’amateeka |
|---|---|---|
| Cipla | A, B, C, D | Ekkirizibwa NDA |
| Rene Pharmaceuticals | Multivitamins | Ekkirizibwa NDA |
| Kampala Pharmaceutical Industries | B Complex | Ekkirizibwa NDA |
Ebigero n’ebiwandiiko ebiri waggulu bisinziira ku kumanya okusembayo okuli, naye biyinza okukyuka mu biseera eby’omu maaso. Kikulu okunoonyereza ng’tonnatandika kukozesa vitamini ezigattiddwako.
Okufuna vitamini ezimala kya mugaso nnyo eri obulamu bwaffe obulungi. Okumanya vitamini ez’enjawulo n’emirimu gyazo kiyamba okufuna obulamu obulungi. Okwegendereza emmere gye tulya n’okutegeera ebyetaago by’emibiri gyaffe kiyamba okufuna vitamini ezimala. Bwe kiba kyetaagisa okukozesa vitamini ezigattiddwako, kikulu okubuuza omusawo era n’okulonda ezirina omutindo omulungi. Jjukira nti obulamu obulungi buva mu kulya emmere ennungi, okukola dduyiro, n’okuwummula obulungi, nga vitamini zikola omulimu gwazo omukulu mu kino kyonna.
